Galderak eta erantzunak legean kontratu mugagabeak zientzia, teknologia eta Berrikuntza

• Zientziaren Legearen erreformaren 23bis artikuluak (dagoeneko indarrean dena, apirilaren 5eko 8/2022 Errege Lege-dekretuak aldez aurretik onartu zuelako, eta Diputatuen Kongresuan baliozkotu zelako aurkako botorik gabe) sektore publikoko erakundeetanikerketako langileak (zientifikoa, teknikoa eta kudeaketakoa) lan-kontratu mugagabean kontratatzeko aukera ematen du, bai funts propioak, bai kanpoko funtsak dituztenean, funts horiek publikoak edo pribatuak izan, eta jatorri nazionalekoak edo atzerrikoak izan.
• 10. Xedapen Gehigarriak, lege-proiektuaren izapidetze parlamentarioan sartu zenak, abenduaren 28ko 32/2021 Errege Lege-dekretua modulatzen du (lan-erreformari buruzkoa), Europako funts lehiakorren kasuan erakunde publikoetako ikerketako langileen kontratazioa denbora mugagabeko kontratuen bidez egin dadin, eta 23bis artikuluan araututakora jo ahal izango da, eta, kasu horretan, ezin izango da iraupen mugatuko kontraturik harpidetu.
• 10. Xedapen Gehigarri honekin zabaldu egiten da Legearen erreformaren 23 bis artikuluaren aplikazio-irismena, eta, horri esker, ikerketako langile gehiagok lan egingo dute lan-baldintza hobeekin.

Zer abantaila ditu zientziaren, teknologiaren eta berrikuntzaren sektore publikoan kontratu mugagabeak egiteak, aurreko aldi baterako kontratazioaren ereduarekin alderatuta?

Legearen 23 bis artikuluak arautzen duen kontratazio mugagabeak abantaila ugari ditu aldi baterako kontratazioaren aldean:

• Egonkortasun handiagoa: lanpostua mantentzeko aukera ematen du, kanpo-finantzaketa berria lortzen bada, hasierako kontratuko eranskin baten bidez, hautaketa-prozesu berrietara aurkeztu beharrik izan gabe.
• Lan-eskubide gehiago: 20 eguneko kalte-ordaina lan egindako urte bakoitzeko, aldi baterako 12 egunen ordez, eta antzinatasunerako, hipotekak eskatzeko eta abarretarako baldintza hobeak.
• Iraupen jakineko lan-kontratazioan egon daitezkeen iruzurrak saihestea, lan-kontratu horiek bidegabe kateatuz; izan ere, lege-proiektu honen bidez indargabetu den 2011ko Zientziaren Legearen 23. Xedapen gehigarriak iraupen jakineko kontratuak kateatzeko aukera ematen zuen, eta askotan ez zen aplikatzen eremu judizialean, SECTIn kontratatutako langileei bermeak murrizten baitzitzaizkien Langileen Estatutuak babestutako gainerako langileei dagokienez (arau horrek ez zuen kateatze hori aurreikusten, eta langilearen lan-eskubideetatik datorren gutxienekoa da).
• Arintasun handiagoa: ez dago enplegu publikoaren eskaintzaren, soldata-masaren edo berrezarpen-tasaren mugen mende, eta ez du aurretiazko baimenik behar, Europakoak bezalako funts lehiakorren kontura egiten bada.

Lan-gatazkarik sortuko al da kontratua amaitzeko egon daitezkeen zailtasunen ondorioz, kontratatutako pertsona mantentzeko beste funtsik ez dagoenean?

Kontratu hori amai daiteke, Langileen Estatutuaren (LE) 52.e) artikuluaren mende baitago. Artikulu horrek aukera ematen die irabazi-asmorik gabeko erakundeei kontratua iraungitzeko arrazoi objektibotzat hartzeko dagokion funts-esleipena nahikoa ez izatea. Beraz, kontratatutako pertsonak sostengatzeko finantzaketa berririk ez duten zentroek eragozpenik gabe amaitu ahal izango dituzte kontratuak.

Gogorarazten da CSIC bezalako ikerketa-zentroak dagoeneko egiten ari direla langileen kontratazio guztiak ikerketa-funtsekin, kontratazio mugagabeko eredu horri jarraituta, eta Estatuko Abokatutzaren onespena lortu dutela kontratua amaitzeko klausula hau barne hartzen duen kontratu-eredu baten bidez.

Zenbaterainokoa da aldi baterako kontratazio-eredua kontratu mugagabera aldatzeak dakarren kalte-ordainaren gastua?

Kalte-ordaina 12 egunetik 20ra igoz gero, lan-kostua urtean % 2,1 baino ez da handituko, hau da, urteko 8 kalte-ordain egun gehiago.Kontuan izan behar da obra- eta zerbitzu-kontratuen aurreko ereduan 12 eguneko kalte-ordainak ordaintzen zirela. Hala ere, kostuaren igoera hori nabarmen murriztuko litzateke, kontratu mugagabeei Gizarte Segurantzari ordaindu beharreko enpresa-kuota % 1,25 gutxiago kargatzen baitzaie, obra eta zerbitzuko aldi baterako kontratuari dagokionez.

Kontuan hartzen badugu ikertzaile batentzako Europako proiektu baterako kontratu eredu bat urtean 40.000 euro gordineko kostuan eta hiru urteko iraupenean dagoela, kalte-ordaina handitzeak 2.600 € inguruko kalte-ordaineko gastu gehigarria eragingo luke pertsona bakoitzeko (876 euro gehiago urteko), Gizarte Segurantzarako enpresaren kostuetan aurreztuko dena kontuan hartu gabe.

Eredu-aldaketa horrek eragina izan dezake mugikortasun handiko eta aldi baterako egonaldiko aldian dauden ikertzaile gazteen prestakuntzan eta sendotzean?

Prestakuntza-aldian (doktoratu aurrekoa) eta lehen sendotze-etapetan (doktoratu ondokoa) dauden ikertzaileei ez die eragingo erreforma honek, Europako funtsekin kontratatuak izaten jarraitu ahal izango baitute Zientziaren Legeak ezartzen dituen eta aldi baterako iraupena duten aldi baterako kontratuen bidez: 4 urte artekoa doktoretza-tesia aurkezteko doktoratu aurreko kontraturako (21. artikulua) eta 3 eta 6 urte artekoa sisteman sartzeko doktoratu ondoko kontraturako (22. artikulua). Beraz, kontratazio-eredu hori erabiltzeak ez die kalterik egiten ikerketa-zentroetan, beren prestakuntzaren eta sendotze-etaparen zati gisa, aldi baterako lan egiten duten ikertzaile gazteei.

Nola ordaindu ahal izango da kalte-ordaina pertsonak finantzaketa berriarekin kontratatuta jarraitzen duenean?

Kalte-ordaina proiektu europar eta nazionaletatik hauta daitekeen gastua da, proiektua amaitzean gertatzen bada, eta hornidurak ere egin daitezke, gastu hori proiektu europar eta nazionalek jasotzen dituzten zeharkako kostuei egotzita ( % 25 arte).

Arriskuan al dago Europako ikerketa-funts lehiakorrak gauzatzea kontratazio-ereduaren aldaketa honen ondorioz?

Europako funtsak gauzatzea ez da, inolaz ere, arriskuan jarriko. Aitzitik, Zientziaren Legeak ikertzaileak kontratatzea errazten du, edozein motatako kanpo-funtsen kontura, Europako funtsak barne. ZTBLren 23 bis artikuluaren helburua kontratazioa arintzea da, baimen-beharretik eta beste izapide batzuetatik bereizita, ikerketa-taldeak edo -zentroak kanpoko funtsak dituenean, Europako funtsak barne.

Kontratazio-modalitate horrek lan-gatazkak areagotzeko aukera ematen duten "kontratu mugagabedun faltsuen poltsak" sortuko al ditu?

Argudio okerra da, izan ere, kontratu mugagabea ez da kontratu finkoa, baizik eta haren iraupena ez da aldez aurretik zehazten. Kontratu mugagabea duten ikerketa-langileak ez dira langile lan-kontratudun finkotzat hartzen, eta, beraz, Langileen Estatutuaren 52.e) artikuluan araututako arrazoi objektiboengatik kaleratu behar dira, baita legez aurreikusitako lan-harremana iraungitzeko gainerako arrazoiengatik ere.

Lan-gatazka gehiago sortuko al dira zentro batzuek Europako funtsekin kontratatutakoen kaleratze ugariei aurre egin behar badiete, enplegu-erregulazioko espedienteen prozesuekin (EEE)?

Argitu behar da enplegu-erregulazioko espedienteak administrazio-prozedura bat direla, eta, horien bidez, krisian dagoen enpresa batek jarduna eten edo kaleratu egin nahi du langileen % 10, eta horretarako administrazio-baimena lortu nahi duela, 100 eta 300 langile arteko enpresetan 90 egunetan edo 300 langile baino gehiagoko enpresetan 30 egun edo gehiagotan. Prozedura horren ondorioz, erakundeak kontsulta-aldi bat ireki behar du, langileen legezko ordezkariei zuzendutako idazki baten bidez.

Uste da 3 hilabeteko epean langileen % 10 baino gehiago edo Europako proiektuen bidez kontratatutako 30 pertsona baino gehiagoren kontratuak amaitzearen ondoriozko aldi baterako enplegu-erregulazioko espedienteak oso gutxitan gertatuko liratekeela, proiektuen amaierak kontzentratzen direnean bakarrik. Nolanahi ere, balizko enplegu-erregulazioko espediente horiek administrazio-agintaritzak onartuko lituzke, erabat justifikatuta egongo liratekeelako Europako funtsen finantzaketa amaitzeagatik. Gogorarazten da kontratu mugagabeek klausula bat izan dezaketela ikerketa-lerro edo -proiektu jakin baten finantzaketari jarraipena emateko, Langileen Estatutuaren 52 e) artikuluaren arabera.

Era berean, adierazi behar da Enplegua Erregulatzeko Espedienteak iraupen jakineko kontratuen eremuan ere aplikatzen zirela, obra- eta zerbitzu-kontratuak barne, Langileen Estatutuaren 51. artikuluak ez baitu inolako bereizketarik egiten EEEren xede diren kontratuen iraupenari dagokionez, oro har, "lan-kontratuen iraungipenari" dagokionez, kontratu horiek duten izaera dutela ere, kontratuak amaitzeko arrazoi objektiboak daudenean eta aipatutako 51. artikuluan ezarritako mugak betetzen direnean. Horregatik, kontratazio-formula orokor gisa modalitate mugagabera aldatzeak ez du EEEen aplikagarritasuna aldatzen, eta aldi baterako ikerketa-langileak kontratatzen zirenean bezala jarraituko du.