Ikertzaileak Espainiako Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Sistemako (SECTI) ikertzaileen parte dira. Sistema horretan sartzen dira ikertzaileak, teknikariak eta ikerketarekin, garapenarekin, ezagutzaren eta berrikuntzaren transferentziarekin lotutako kudeaketa-, administrazio- eta zerbitzuetako langileak.
Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutuak ikertzaileentzat arau bereziak emateko aukera ematen du, estatutu hori langile horien berezitasunetara egokitzeko. Horregatik, Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzari buruzko ekainaren 1eko 14/2011 Legeak (ZTBL) II. titulu espezifiko arautzaile bat jasotzen du, ikerketara bideratutako giza baliabideak arautzen dituena, lehen xedapen gehigarriekin eta horiekin lotutakoekin osatua.
ZTBLren arabera, ikertzaileak dira, kasu bakoitzean eskatzen den titulazioa izanik, ikerketa-jarduera bat gauzatzen dutenak, hura ezagutzen bolumena handitzeko modu sistematikoan egindako sormen-lantzat ulertua, ezagutza horiek aplikazio berriak sortzeko erabilita, eta horiek transferitu eta zabalduta.
Ikerketa Karreraren Europako Esparruak (2011) ikertzaileen lau profil deskribatzen ditu, edozein sektoretatik independenteak:
- R1 (Ikertzailea hasierako fasean)
- R2 (Ikertzaile aitortua)
- R3 (Ikertzaile finkatua)
- R4 (Ikertzaile nagusia).
Unibertsitate publikoen, ikerketa-erakunde publikoen eta beste administrazio publiko batzuetako ikerketa-erakundeen zerbitzura dauden ikertzaileak xede-erakundearekin lotuta egon daitezke, hala nola:
- Lan-kontratudun langileak, finkoak izan daitezkeenak, edo ZTBLn jasotako lan-figuren bidez kontratatuak (kontratu mugagabeak, doktoratu aurrekoak, ikertzaile doktoreetara sartzekoak edo ikertzaile nabarmenduak), edo Langileen Estatutuko beste lan-figura batzuen bidez, eta unibertsitateetako irakasle eta ikertzaileen kasuan, Unibertsitate Sistemaren martxoaren 22ko 2/2023 Lege Organikoaren lan-kontratuen bidez.
- Funtzionarioak, zientzialari titular, ikertzaile zientifiko eta ikerketa-erakunde publikoetako ikerketa-irakasleen eskaletan, unibertsitateko irakasleak (unibertsitateko katedradunak eta unibertsitateko irakasle titularrak) edo autonomia-erkidegoek sortutako kidego eta eskalak, besteak beste.
Erakunde pribatuek eta gainerako erakunde publikoek ere erabil ditzakete ZTBLren lan-kontratuen figurak, betiere ZTBLren lehen xedapen gehigarrian ezarritako baldintzak betetzen badituzte.
Urtero onartutako enplegu publikoaren eskaintzak Administrazio Publikoetako ikertzaile funtzionarioen eta lan-kontratudun ikertzaile finkoen plazak jasotzen ditu.
Ikertzaileak hautatzeko irizpideak honako printzipio konstituzional hauetan oinarritzen dira: berdintasuna, merezimendua eta gaitasuna, deialdien eta horien oinarrien publizitatea, gardentasuna, inpartzialtasuna, profesionaltasuna, hautaketa-organoen independentzia eta diskrezionalitate teknikoa, hautaketa-prozesuen edukiaren eta garatu beharreko eginkizunen edo zereginen arteko egokitasuna, eta hautaketa-prozesuen arintasuna, objektibotasunari kalterik egin gabe.
ZTBL aldatu zuen irailaren 5eko 17/2022 Legeak ibilbide zientifiko berri bat sortu du sektore publikoan, egonkortasunera bideratuta:
- Sisteman sartzeko kontratua birdefinitzen du eta ikertzaile doktoreak sartzeko kontratu berri batekin ordezten du.
- Kontratu mugagabe berri bat sortzen du ikerketa-ildoetarako edo zerbitzu zientifiko-teknikoetarako.
- Estatutupeko langile ikertzaileak Osasun Sistema Nazionalean sartzea aurreikusten du.
- Atzerriko talentua erakartzeko eta Espainiako langileak itzultzeko neurriak ezartzen ditu.
- Ikertzaile nabarmenduaren kontratua birdefinitzen du, zientzialari eta teknikari ospetsuak erakartzeko
- Berdintasunaren arloan, ekiteko bi modu proposatzen ditu: alde batetik, I+G+Bn emakumeen eta gizonen arteko berdintasun eraginkorra lortzeko neurri zehatzak hartzea, eta, bestetik, genero-ikuspegia eragile publikoen plangintza-tresnen zeharkako ardatz gisa konfiguratzea.
