A aposta pola cooperación transfronteiriza e o fortalecemento das relacións entre España e Portugal vese plasmada nos respectivos Plans de Recuperación, Transformación e Resiliencia de ambos os países, tal e como quedou de manifesto no Cume hispano-lusa que tivo lugar o 28 de outubro de 2021, en Trujillo.
Neste Cume, ambos os países acordaron un marco de cooperación en materia de programas e tecnoloxías espaciais de interese común iniciado por unha colaboración concreta para desenvolver unha constelación de satélites de observación da terra chamada Atlantic Constellation.
Esta iniciativa ten o obxectivo de prover datos de observación da terra cunha alta frecuencia de revisita sobre o territorio de ambos os países, complementando os sistemas xa existentes na actualidade, como os satélites Sentinel do programa europeo Copernicus.
A observación da terra desde o espazo é unha das liñas estratéxicas de máximo interese dado que non só xera postos de traballo altamente cualificados no desenvolvemento dos sistemas espaciais (segmento de terra, segmento de voo, lanzador e operacións), senón que proporciona datos esenciais para a creación de aplicacións e servizos adicionais que xeran emprego en empresas de valor engadido en diferentes disciplinas como agricultura, cartografía, medio ambiente, oceanografía, prevención de catástrofes ou ciencias da atmosfera.
Esta actuación diríxese a definir, desenvolver e comprar satélites e o segmento terreo asociado que representarán.
Este sistema funcionará a través dunha combinación de plataformas chamado Atlantic Pole to Pole Observation System of Systems (APOSS) con compoñentes espacial, aéreo, terreo, e flotante entre outros. O sistema monitorará as variables necesarias, e o sector espacial combinará os datos fornecidos por satélites existentes internacionais como: Copernicus - Sentinels, NOAA-NASA, etc., e en España: Paz, Deimos 1 e Deimos 2. Estes satélites existentes complementaranse coa constelación de pequenos satélites, a Atlantic Constellation, para asegurar un adecuado tempo de revisita.
A dimensión inicial desta constelación é de 16 satélites, dos que 8 deles desenvolveranse no ámbito español. Estes satélites traballarán de maneira conxunta, aínda que independente, intercomunicados e serán interoperables por un operador terrestre común.
A cooperación bilateral con Portugal permitirá duplicar a capacidade desta actuación facendo unha constelación de satélites interoperables a través dun operador en terra común, para resolver ademais algúns dos problemas transfronteirizos de afectan a ambas as nacións, como poden ser a detección temperá de incendios, a loita contra a seca ou aspectos relacionados coa xestión agrícola. Esta actuación é unha das que lle dá un carácter internacional a este PERTE
Usos da Constelación Atlántica
O sistema Atlantic Constellation será unha costelación de pequenos satélites para monitorar o cambio climático e en concreto: as baías e estuarios, os efectos de desastres naturais en zonas costeiras, a produción sustentable de alimentos, a xestión dos recursos mariños e costeiros, a monitorización do ecosistema mariño e costeiro.
As solucións xeradas por estas empresas teñen ademais un impacto positivo na vida dos cidadáns posto que axudan a mitigar o efecto do cambio climático, paliar o efecto de desastres naturais, optimizan os recursos naturais como colleitas ou acuicultura, e alértannos de situacións climáticas de emerxencia. Ademais, axudan a comprender os fenómenos que xeran e rexen o cambio climático ou a evolución dos ecosistemas mariños dos océanos.
Execución e resultados
Na reunión do Consello de ministros celebrada o día 18/07/2023 se ha aprobou o Acordo polo que se autoriza á Axencia Espacial Española (AEE) a subscrición do Acordo para asistencia da Axencia Espacial Europea (ESA) a España acerca da observación da Terra (Constelación Atlántica).
A ESA asistirá á AEE para o lanzamento dunha licitación (Invitation To Tender) que levará a cabo en dúas fases, terá dúas fases, unha primeira á que pasarán dous consorcios en competencia e cuxos resultados servirán para terminar de definir os requisitos. O consorcio gañador comezará a execución en 2024.